استفاده از سنکوپ در آهنگسازی
یكی از كاربردهای خط اتحاد ایجاد سنكپ است كه باعث میشود ضرب قوی ابتدای میزان بصورت ضعیف درآید و در واقع ادامهای از ضرب پیشین باشد.
ایجاد سنكپ، حس موسیقایی را عوض میكند و باعث میشود ضربهای قوی و ضعیف از حالت معمولی خارج شوند. شش مورد سنکپ دیده می شود که نت های «می» و «سی» را با هم متحد کرده اند و بنابراین نتهای ابتدای میزان، در ادامه نت قبل از میزان صدا میدهند. یعنی آن شخصیتی كه به واسطه ضرب قوی بودن داشتند، اینجا دیگر ندارند.
ضد ضرب
اگر ضرب های قوی و نیمهقوی همراه با سكوت باشند ولی ضربهای ضعیف با صدا باشند، اصطلاحاً میگویند آن میزان ضد ضرب دارد، در اجرای واقعی معمولاً جای خالی را سازهای کوبه ای پر می کنند. یعنی ابتدای میزان با آن که برای سازهای ملودیک سکوت دارد ولی یک ساز کوبه ای می تواند آن را به نحو شایسته ای پر کند. این ویژگی در آهنگ های تند، به ایجاد هیجان منجر می شود.شكل (41).
هیجان یكی از ویژگیهای آهنگهای ضد ضربدار است كه در موسیقی ایرانی به فراوانی یافت میشود. ازجمله میتوان بسیاری از چهار مضرابها و همچنین رنگ ها (Reng) را نام برد. علاوه بر این بیشتر نوحههای عزاداری هم با ضد ضرب شروع میشوند.
میزان های لنگ
بخش بزرگی از آهنگهای ایران، بهویژه گونههای رایج در نواحی آن مثل خراسان، لرستان، كردستان، بختیاری و فارس، از ریتمهایی پیروی میكنند كه با میزانهای ساده و تركیبی قابل بیان نیستند. میزانبندی اینگونه آهنگها معمولاً از كنار هم قرار گرفتن دو یا چند میزان ساده حاصل میشود. برای مثال از جمع یك میزان دوضربی و یك میزان پنجضربی بدست میآید. یا از تركیب یك میزان سهضربی و یك میزان چهارضربی، میتوان به یك میزان هفتضربی دست یافت. اینگونه میزانها كه به میزانهای لنگ معروفاند، حالت ویژهای دارند و به راحتی میتوان آنها را از میزانهای معمولی تشخیص داد. شكل (42) نمونههایی از دو میزان پنج ضربی و هفت ضربی را نشان میدهد.
میزانهای لنگ بسته به این كه ضربهای قوی و ضعیف آنها چگونه تنظیم شده باشند، شكلهای مختلفی پیدا میكنند. نحوه شمارش ضربها نیز به محل قرار گرفتن ضربهای قوی بستگی دارد. برای مثال یك میزان پنجضربی میتواند به صورتهای 3+2، 2+3 و حتی 4+1 نواخته شود. شكل (43) و (44) حالتهای مختلف دو نمونه میزان لنگ یعنی پنجضربی و هفتضربی را نشان میدهد
سه بر دو، چهار بر سه و…
اجرای سه نت همارزش در زمان دو نت، حالتی است كه ریتم آهنگ را برای لحظهای كوتاه عوض میكند. این حالت میتواند شكلهایی سه بر دو، چهار بر سه، شش بر چهار و غیره به خود بگیرد. شكل (45) نمونههایی از آنها را نشان میدهد.
اعداد 3، 4 و 6 بر بالای نتهای مذكور نشاندهنده غیرعادی بودن ارزش زمانی نتهاست. یعنی اینكه همه آن نتها باید در زمان محدودی به اجرا درآیند كه خودبهخود حالت ریتمی آهنگ تغییر مییابد. نكته مهم این كه سه بر دو، چهار بر سه و… هیچگاه ریتم اصلی آهنگ را عوض نمیكند، بلكه به صورت گذرا حالت شنیداری آهنگ كمی تغییر میكند، شكل (46).